مقدمه
به منظور جلوگیری از بحران و بهکارگیری اقدامات لازم جهت مقابله با آن، کشورهای مختلف نهادهایی را جهت ایجاد ثبات در بازارهای مالی تاسیس نمودهاند. در این گزارش خلاصهای از ساز و کار این نهادها بیان میشود. به این منظور، نهادهای موجود با هدف ایجاد ثبات اقتصادی در دنیا با تمرکز بر نهادهای موجود با هدف تثبیت بازار سرمایه و حمایت از سرمایهگذاران، مورد بررسی اجمالی قرار گرفته است.
مطابق بررسیهای صورت گرفته، در زیربخشهای مختلف اقتصاد شامل بازار سرمایه، بازار اوراق قرضه، بخش واقعی اقتصاد، بازار ارز، بانکداری و کالاهای اساسی، صندوقهای با هدف تثبیت وجود دارد.
شواهد نشان میدهد در بسیاری از کشورها در بخش واقعی اقتصاد صندوق تثبیت، تاسیس شده است. برای نمونه، در کشور هند صندوق تثبیت قیمت برای کنترل قیمت کالاهای اساسی وجود دارد. در کره جنوبی، علاوه بر صندوق تثبیت بازار سهام، صندوق تثبیت اوراق قرضه نیز ایجاد گردیده است. علاوه بر این، صندوق نجات بخش بازار اوراق قرضه در آسیا نیز وجود دارد. بسیاری از کشورها به منظور کنترل ریسک نرخ ارز، به ایجاد صندوق تثبیت ارزی اقدام نمودهاند.
تمرکز مطالعه پیشرو، بررسی اجمالی صندوقهای تثبیت در بازار سرمایه و بخش مالی است که با هدف حمایت از بازار سرمایه به هنگام بحران و پیش از آن ایجاد گردیدهاند.
نام و سال تاسیس صندوق |
هدف و استراتژی |
سایر ملاحظات |
||||||||||||
صندوق تثبیت بازار سهام تایوان – 1996 |
هدف از تاسیس، جلوگیری از افت شدید شاخص بازار سهام تایوان و مقاومت در برابر فروش بیش از اندازه اوراق بهادار، جهت مقابله با ترس ایجاد شده به دنبال بحران بازار سرمایه چین بود.
– استراتژی صندوق: نهادهای مالی تصمیم گیرنده در تایوان به پیشبینی بحران میپردازند. به این منظور وضعیت بازارهای جهانی و ریسک سیستمی آنها در نظر گرفته شده و به دنبال آن در خصوص ورود صندوق به بازار، تصمیمگیری صورت میگیرد. کمیته نظارت بر نهادهای مالی، شرکتهای فعال در بخشهای الکترونیکی، بانکداری و سایر بخشها را به خرید دوباره سهام خود از صندوق تثبیت تشویق کرده است. |
– کمیته اقتصادی و توسعه سیاستگذاری (بالاترین نهاد سیاستگذاری تایوان)، صندوق تثبیت را تاسیس کرده و ناظر بر عملکرد آن است. مشارکت کنندگان صندوق تثبیت تایوان، اغلب نهادهای وابسته به دولت نظیر صندوقهای بازنشستگی، بانکهای ایالتی و شرکتهای بیمه بودند. این صندوق برای ورود به بازار، نیاز به مجوز کمیته (کمیسیون) صندوق دارد. این کمیته توسط قائم مقام وزیر اقتصاد، مدیریت میشود. بر اساس اصلاحیه قانون صندوق تثبیت بازار سرمایه، مدیران صندوق باید در مورد نحوه ورود به بازار تا 3 ماه پس از ورود به بازار و یا خروج از آن، به نهاد ناظر گزارش دهند. – اولین ورود صندوق به بازار، در 23 فوریه 1996 انجام گرفت. کل مبلغ ورودی به بازار سرمایه از صندوق، در طی 23 فوریه تا 28 مارس 1996، بیش از 2 میلیار دلار آمریکا بوده است. از این مبلغ حدود 290 میلیون دلار از طرف بخش خصوصی و 1.76 میلیارد دلار از طرف بخش دولتی بود. – در این خصوص در آوریل 1996، فاینانشیال تایمز گزارشی با محتوای زیر را منتشر کرد: “با ورود صندوق تثبیت بازار در 23 فوریه، قیمت سهام حدود یک سوم افزایش یافت. این صندوق به منظور تثبیت بازار سرمایه و جلوگیری از اثرات منفی بازار چین بر بازار سهام تایوان ایجاد شده است.” |
||||||||||||
صندوق تثبیت بازار سهام کره جنوبی – 2008 |
هدف اصلی این صندوق افزایش تقاضا در بازار سهام است. این صندوق در نوامبر سال 2008 تا مارس 2009 به خرید اوراق بهادار به منظور ایجاد ثبات در بازار سرمایه، میباشد. مدیریت این صندوق بر مبنای شرایط بازار است. این صندوق برای زمان کوتاهی به بازار ورود میکند. تصمیمگیری برای ورود به بازار، با توجه به شرایط فعلی بازار و پیشبینی از آینده صورت میگیرد. |
– به دنبال بحران سال 1990، صندوق تثبیت بازار سرمایه در کره جنوبی ایجاد گردیده است. البته در برخی گزارشات، سال تاسیس صندوق را سال 2008 نیز دانستهاند. – منابع این صندوق از طریق بورس کره جنوبی، موسسه سرمایهگذاری مالی و موسسه سپردهگذاری اوراق بهادار کره جنوبی تامین میشود. به این منظور، دولت در ماه می سال 1990، صندوق تثبیت بازار را با سرمایه 2 تریلیون وون (معادل2.8 میلیارد دلار آمریکا)، تاسیس نمود. این صندوق از نوامبر 2008 تا مارس 2009، دارای منابع 515 میلیارد وون کره جنوبی (معادل 400 میلیون دلار) بوده است. |
||||||||||||
صندوق تثبیت بازار سهام چین – 2015 |
هدف صندوق برقراری ثبات در بازار سرمایه چین است. تحلیلگران یکی از علل متعادلسازی بازار سرمایه را ارزشگذاری درست داراییها توسط صندوق میدانند. به اعتقاد آنها، “درصورتیکه صندوق تنها از طریق تغییر عرضه و تقاضا اقدام نماید؛ کار بنیادینی انجام نگرفته است. باید به بخشهای بنیادی رسیدگی شود و ورود صندوق به بازار، صرفا از طریق تغییر در عرضه و تقاضا صورت نگیرد. اگر دولت بتواند در زمینه ارزشگذاری واقعی داراییها با در نظر گرفتن مزیتهای رقابتی کمک نماید؛ در اینصورت میتوان گفت که صندوق واقعا نجاتبخش بوده است.” |
– خبر تاسیس صندوق تثبیت در چین به دنبال افت سه هفتهای شاخص بورس شانگهای منتشر گردید. چین عرضههای اولیه عمومی را به منظور ایجاد صندوق تثبیت بازار سهام و جلوگیری از ترس سرمایهگذاران، به تعلیق درآورد. – منابع صندوق نجات بخش چین با استقراض از بانک مرکزی و سایر نهادهای دولتی برای 12 ماه با نرخ حداقل 4.4 درصد تامین میشود. علاوه بر این، نهاد ناظر بر اوراق بهادار چین در 31 آگوست 2015 از کارگزاران خواست تا با مشارکت 100 میلیارد یوآنی در صندوق نجات بخش، به معاملات سهام در این بازار ثبات بخشند. بیانیههای عمومی، گزارشات رسانهها و دادههای بازار در جولای 2015 نشان میدهند که صندوق چین ، 5 تریلیون یوآن چین (معادل 805.2 میلیارد دلار) سرمایه داشته که این رقم معادل 10 درصد GDP سال 2014 چین است. – صنایع مهم پرتفوی صندوق، راه آهن، مواد غذایی، سلامت و بهداشت و تکنولوژی بوده و این صندوق، دارای چند هلدینگ است. |
||||||||||||
صندوق توسعه بازار سهام تایلند – 1993 |
این صندوق با نام صندوق روام پاتانا II توسط 35 عضو شامل کارگزاریها، نمایندگان کارگزاریها و شرکتهای سرمایهگذاری صنعتی تایلندی تاسیس شد. در ابتدا این صندوق با هدف تثبیت بازار سرمایه تایلند تاسیس گردید؛ ولی به مرور زمان از این هدف فراتر رفته و به توسعه بازار و سودآوری پرداخت.
|
– این صندوق، توسط صندوق سرمایه گذاری مشترک تایلند (MFC fund) تاسیس شده و مدیریت میشود. – ترکیب سهامداران عمده صندوق در جدول ذیل ارائه شده است:
– صندوق تثبیت تایلند در ابتدای تاسیس، نوعی صندوق با سرمایه بسته 5 میلیارد بات (معادل 198.57 میلیون دلار آمریکا) و حدود 1% ارزش بازار سهام تایلند بوده است. در حال حاضر این صندوق، صندوق با سرمایه باز است. |
||||||||||||
صندوق نجات بخش بازار سهام پاکستان – 2001 |
هدف صندوق برطرفسازی رکود بازار سهام پاکستان است. استراتژی این صندوق، سرمایه گذاری بر روی سهامهای درخشانی است که بسیار کمتر از ارزش واقیعیشان، قیمتگذاری شدهاند. این حمایت میتواند به ایجاد ثبات در بازار سهام کمک نماید و به جذب سرمایهگذاران داخلی و خارجی منجر شود. نیروهای متخصصی در زمینه شناسایی اینگونه سهامها و ارزشگذاری داراییها مشغول فعالیت میباشند. |
– این صندوق با سرمایه 3 تا 4.5 میلیارد روپیه پاکستان اقدام به فعالیت کرد. – متولی صندوق بانکهای حبیب و ملی پاکستان هستند و سرمایهگذاری از طریق این بانکها انجام میگیرد. قبل از تشکیل این صندوق، پتانسیلهای بالایی در بازار سرمایه پاکستان دیده میشد و علائمی از قیمت گذاری کمتر از ارزش ذاتی داراییها وجود داشت؛ به این منظور جهت حمایت از بازار سرمایه، نیازی جدی به وجود چنین نهادی احساس میشد. طی این دوره، سرمایهگذاریهای خارجی به شدت در این بازار کاهش پیدا کرده بود. – صندوق توسط کمیتهای از متخصصان مدیریت میشود. وظیفه این صندوق سرمایهگذاری در بازار سهام به نحوی است که بازار را به سمت و سوی ایدهآل سوق دهند. علاوه بر خرید سهام در شرایط رکود، جلوگیری از حباب قیمتی نیز از دیگر اقداماتی است که توسط این صندوق انجام میگیرد. |
||||||||||||
صندوق تثبیت بازار سهام بنگلادش – 2011 |
هدف از تاسیس صندوق، افزایش نقدینگی بازار و جلوگیری از رکود بود. این صندوق به دنبال برنامه بازسازی بازار سرمایه تاسیس شد. تمرکز این برنامه بر مشارکت بیشتر بانکها و موسسات مالی در بازار سرمایه و ایجاد زیربنای خاصی جهت حمایت سرمایهگذاران خرد از زیان در معاملات سهام بود. |
– بازار سهام بنگلادش ناکاراست. در یک بازار ناکارا، صندوق تثبیت به سختی میتواند بر عملکرد بازار تاثیر گذارد. زیرا در صورتیکه تنها استراتژی صندوق تغییر تقاضا و عرضه باشد، اثر آن ناپایدار خواهد بود. – به دنبال برنامه بازسازی، سوالاتی نظیر معیارهای تشخیص سرمایهگذاران خرد و حد ضرر آنها برای تحلیلگران مطرح گردید. علاوه بر این زمان ورود دولت نیز سوالی است که برای آن جواب دقیق یافت نشد. |
||||||||||||
صندوق حمایت از سرمایهگذاران نیجریه – 2012 |
صندوق حمایت از سرمایهگذاران، سرمایهگذاران را در برابر تقلب ناشران اوراق بهادار و قراردادهای آتی بیمه میکند. شرکتهای موجود در بورس اوراق بهادار عضوی از این صندوق بوده و در صورت تخلف هر عضو، مشتریان میتوانند ادعای خسارت نمایند؛ به دنبال آن برای ادعای مشتری تصمیمگیری شده و درصورت تایید، خسارت پرداخت میشود. |
– حداکثر میزان خسارت، بر مبنای شرایط حاکم بر بازار متغیر است. هیئت امنای صندوق، به طور پیوسته با توجه به شرایط بازار، جهت تعیین آن، تصمیمگیری میکنند. – به منظور محاسبه عامل ریسک داراییهای مشتریان، جهت محاسبه میزان پرداختی، صندوق داراییها را به سه دسته پرریسک، کم ریسک و با سطح ریسک متوسط تقسیمبندی میکند. میزان دریافتی صندوق بر اساس ریسک داراییها محاسبه میشود. |
||||||||||||
صندوق آگاهی بخش و حمایت کننده از سرمایهگذاران هند – 1985 |
اهداف صندوق به شرح ذیل است: پرداخت خسارت به سرمایهگذاران در صورت زیان در خرید داراییهای بازار سرمایه. افزایش آگاهی، تسهیلات سرمایهگذاران و ارائه گزارشهایی به منظور کمک به تصمیمگیری درست سرمایهگذاران. علاوه بر این، این نهاد اطلاعاتی در مورد شرکتهای کوچک، بزرگ و متوسط در اختیار سرمایهگذاران قرار میدهد. صندوق نیروهای متخصصی در زمینه بازار دارد؛ که برای افزایش آگاهی رسانی از این نیروها استفاده میکند. این نهاد، با انتشار گزارش، کتاب، بروشور و … به آموزش افراد در هند میپردازد. |
جمعبندی
هر چند عمده صندوقهای موجود، با هدف ایجاد ثبات از طریق عرضه و تقاضای سهام اقدام مینمایند؛ اما برخی از صندوقهای تثبیت بازار سرمایه در دنیا، به حمایت از سهمهای بنیادین که زیر ارزش واقعی قیمت گذاری شدهاند نیز روی آوردهاند. آگاهسازی سرمایهگذاران و بالا بردن اطلاعات آنها از طریق گزارشهای متعدد میتواند به ایجاد ثبات در بازار سهام کمک نماید. نکته کلیدی صندوقهای تثبیت، ارزشگذاری صحیح و حرفهای داراییهای سرمایهای عنوان شده است. در دنیا به منظور مطالعه و پیشبینی بحران، نهادهایی از جمله کمیته تحقیقات بحران مالی وجود دارد که بررسی شاخصها و مدلهای اینگونه نهادها میتواند روشنگر مسیر پیشروی بازار سرمایه باشد.