مقدمه
مدیران و سرمایهگذاران به منظور تصمیمگیری، نیاز به دادههای بهروز و شاخصهایی جهت تعیین دقیقتر وضعیت فعلی و روند آینده دارند که آگاهی از آن، مدت زمان لازم را برای ارائه راه حل مناسب، در دسترس سیاستگذاران قرار میدهد.
بازار سرمایه از وضعیت کلی اقتصادی اثر پذیرفته و نسبت به آن واکنش نشان میدهد؛ بنابراین درک درست از وضعیت و عملکرد شرکتها، سیاستگذاران و سرمایهگذاران را در اتخاذ تصمیم مناسب یاری میدهد. بررسیهای صورت گرفته نشان میدهد اغلب کشورها برای پیشبینی و جلوگیری از بحرانهای مالی از شاخصهای پیشنگر استفاده میکنند. از جمله مهمترین و کاربردیترین این شاخصها، شاخص مدیران خرید، VIX و شاخصهای استرس مالی است. در این گزارش سعی بر این است به بررسی شاخص مدیران خرید پرداخته شود. نظر بر اینکه این شاخص ترکیب عواملی نظیر سفارشات، تولید و سطح موجودی را درنظر میگیرد، پیشبینی فعالیت تولید در ماههای بعدی، به واسطه آن امکانپذیر است. لذا این معیار برای فعالین و سیاستگذاران بازار سرمایه بسیار بااهمیت است.
علاوه بر بررسی وضعیت شرکتها و پیشبینیهای مالی، این معیار میتواند در تصمیمگیریهای اقتصادی نیز بسیار قابل استفاده باشد. از این رو، استفاده از این شاخص هم در بازار سرمایه و هم در پیشبینیهای کلان اقتصادی مورد توجه بوده است؛ به گونهای که این شاخص، مدت زمان لازم را جهت تصمیمگیری برای ایجاد ثبات در بازار، در اختیار نهادهای سیاستگذار قرار میدهد.
در گزارش پیش رو، اهمیت و ماهیت این شاخص و همچنین نحوه محاسبه آن مورد توجه قرار گرفته است. در بخش دوم گزارش، به سابقه انتشار این شاخص در دنیا و در بخش سوم، به کاربردهای این شاخص به اجمال میپردازیم. بخش چهارم و پنجم به ابعاد تشکیل دهنده این شاخص، نحوهی جمعآوری اطلاعات و شیوه محاسبه شاخص اختصاص یافته است. بخش آخر نیز نتیجهگیری کلی از گزارش را در برمیگیرد.
سنجش شاخص مدیران خرید در سایر کشورها
این شاخص برای نخستین بار در سال 1948، در آمریکا مورد استفاده قرار گرفت. PMIدر اولین روز کاری هر ماه در ساعت 10صبح نیویورک (18:30 به وقت تهران)، توسط موسسه مدیریت عرضه (ISM) منتشر میشود. در شاخص منتشر شده توسط این موسسه، بیش از 400 شرکت در 20 صنعت مختلف در سرتاسر آمریکا مورد بررسی قرار میگیرند.
هر ماه صدها مدیر در مورد عملکرد فعلی شرکت خود نسبت به عملکرد دوره قبل، مورد سوال قرار میگیرند. شاخص بیش از 50، رشد و کمتر از 50، تنزل را نسبت به ماه قبل نشان میدهد. عدد بیان شده در شاخص مرتبط با ماه قبلی است. علاوه بر این گروه مارکیت، به منظور بررسی وضعیت جهانی، شاخص PMI را برای بیش از 40 کشور منتشر میکند. شاخص مدیران خرید برای دو بخش تولیدی و غیرتولیدی منتشر میشود. شاخص PMI تولیدی بسیار مهمتر از شاخص PMI غیرتولیدی است؛ زیرا عملکرد بخش تولیدی جامعه در سایر بخشها نیز بسیار تاثیرگذار است. جدول زیر کشورهای پیشگام در استفاده از شاخص و سال شروع سنجش این شاخص را نشان میدهد:
جدول 1- کشورهای پیشگام در محاسبه شاخص PMI
ردیف |
نام کشور |
سال به کارگیری شاخص |
ردیف |
نام کشور |
سال به کارگیری شاخص |
1 |
آمریکا |
1948 |
10 |
سنگاپور |
1999 |
2 |
انگلستان |
1991 |
11 |
روسیه |
1999 |
3 |
کانادا |
1993 |
12 |
یونان |
2001 |
4 |
سوئیس |
1995 |
13 |
هنگ کنگ |
2001 |
5 |
آلمان |
1996 |
14 |
هلند |
2001 |
6 |
ایتالیا |
1997 |
15 |
ژاپن |
2002 |
7 |
فرانسه |
1997 |
16 |
اسپانیا |
2002 |
8 |
ایرلند |
1998 |
17 |
جمهوری چک |
2002 |
9 |
اتریش |
1998 |
18 |
چین |
2002 |
علاوه بر کشورهای فوق با مراجعه به وب سایتهای مختلف، میتوان به شاخص مدیران خرید مربوط به کشورها و نواحی مختلف دسترسی یافت.
جدول زیر کشورها و مناطقی که به محاسبه شاخص مدیران خرید میپردازند را نشان میدهد:
جدول 2- لیست کشورها و مناطق منتشرکننده شاخص PMI
ردیف |
کشور/ ناحیه |
ردیف |
کشور/ ناحیه |
ردیف |
کشور/ ناحیه |
1 |
استرالیا |
17 |
ایتالیا |
33 |
سنگاپور |
2 |
برزیل |
18 |
ژاپن |
34 |
آفریقای جنوبی |
3 |
کانادا |
19 |
کنیا |
35 |
کره جنوبی |
4 |
چین |
20 |
لبنان |
36 |
اسپانیا |
5 |
دانمارک |
21 |
مالزی |
37 |
سریلانکا |
6 |
مصر |
22 |
مکزیک |
38 |
سودان |
7 |
اروپا |
23 |
میانمار |
39 |
سوئیس |
8 |
فرانسه |
24 |
نیوزلند |
40 |
تایوان |
9 |
آلمان |
25 |
نیجریه |
41 |
تایلند |
10 |
یونان |
26 |
نروژ |
42 |
ترکیه |
11 |
هنگ کنگ |
27 |
فیلیپین |
43 |
امارات عربی |
12 |
هند |
28 |
لهستان |
44 |
انگلیس |
13 |
اندونزی |
29 |
پرتوریکو |
45 |
آمریکا |
14 |
ایرلند |
30 |
روسیه |
46 |
ویتنام |
15 |
اسرائیل |
31 |
عربستان سعودی |
47 |
اتریش |
16 |
هلند |
32 |
جمهوری چک |
48 |
مجارستان |
شاخص PMI جهانی |
مطابق جدول 2، بسیاری از کشورها به منظور پایش شرایط بازار به انتشار شاخص مدیران خرید میپردازند. در کشور ما شاخصی به این منظور منتشر نمیشود. لذا محاسبه این شاخص به منظور پایش شرایط بازار، پیش بینی بحران و واکنش به آن، ضروری به نظر میرسد.
کاربردهای شاخص
در مطالعات بسیاری، همبستگی این شاخص با شاخص بورسهای کشورهای مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. هدف این مطالعات، بررسی امکان پیشبینی شاخصهای بورس سهام کشورها با توجه به مقادیر اعلامی PMI بوده است. نتایج بسیاری از مطالعات، وجود همبستگی بالا میان شاخصهای سهام با شاخص PMI هر کشور بوده است. به عنوان مثال، مطالعات متعددی به بررسی ارتباط میان شاخص PMI و S&P 500 پرداختهاند. همانطور که املاحظه میشود؛ همبستگی بالایی میان این دو شاخص وجود داشته است.
انتشار این شاخص برای گروههای مختلف با اهداف مختلف، حایز اهمیت است که در ذیل به برخی از مهمترین آنها اشاره میشود.
- سیاستگذاران و نهادهای ناظر با هدف تثبیت بازار سرمایه
سیاستگذاران حوزه بازار سرمایه جهت ایجاد ثبات در قیمت داراییهای سرمایهای، نیازمند پیشبینی از شرایط کلی شرکتهای بورسی هستند. از آن جا که شاخص PMI نوعی شاخص پیشنگر است، به فعالین این بخش یاری میدهد تا در مورد پیشبینی شرایط بحرانی و جلوگیری از آن آمادگی لازم را داشته باشند. قیمت سهام تابعی از شرایط اقتصادی شرکت بوده و این شاخص اخطارهای لازم را در این مورد در اختیار سیاستگذاران قرار داده و انتشار این شاخص کمک شایانی به فعالین در زمینه ایجاد ثبات در بازار سرمایه مینماید.
- سیاستگذاران پولی و مالی
بنا بر گزارش کمپانی آی اچ اس مارکیت، دادههای شاخص مدیران خرید به روزترین اطلاعات را در مورد شرایط اقتصادی منتقل میکند؛ که همبستگی بالایی با تصمیمها و سیاستگذاریهای پولی و بانکی دارد.
- شرکتهای مدیریت دارایی
با بررسی رشد، کارایی و تولید، حاشیه سود و تغییرات قیمت هر بخش، شاخص PMI، میتواند در مدلها و استراتژیهای تخصیص سرمایه و تحلیل عملکرد پرتفوی مورد استفاده قرار گیرد.
- سرمایهگذاران خارجی
با سیگنالهای پیشرو مربوط به نرخ بهره، رشد اقتصادی و روند تورم، با وجود الگوهای عرضه و تقاضای ماهانه، معاملهگران کالاهای اساسی و بورسهای خارجی میتوانند فرصتهای جدید را بهتر تشخیص دهند. لذا در صورتیکه PMI کشور مقادیر مناسب را گزارش کند؛ میتواند برای جذب سرمایهگذاران خارجی، سیگنال مناسبی باشد.
- برنامهریزان کسب و کارهای شرکتی
برنامه ریزان مالی و استراتژی، از فهم بیشتر درمورد شرایط اقتصادی کشور و منطقه، صنعت، رقبا و سایر اطلاعات کلیدی، سود میبرند. این شاخص به این اقشار در پیش بینی بهتر زمینههای نامبرده کمک مینماید.
- مدیران زنجیره عرضه
این شاخص ابزاری ضروری جهت پیشبینی فروش، روند موجودی کالا و محصولات و قیمت و پایش عملکرد عرضه کنندگان است.
ابعاد و سوالات شاخص مدیران خرید
شاخص PMI شاخصی است که عملکرد مالی و اقتصادی شرکتها و کشورها را به صورت ماهانه، نشان میدهد. یکی از مهمترین شاخصها برای پیش بینی وضعیت مالی و اقتصادی، شاخص مدیران خرید میباشد.
PMI نوعی شاخص ترکیبی است که شامل موارد زیر است:
- سفارشات خرید (New Order)
- سطوح موجودی (Inventories)
- سطوح تولید (Production Levels)
- تهیه و توزیع کنندهها (Supplier Deliveries)
- سطح اشتغال (Employment Levels)
پرسشنامه اصلی برای محاسبه شاخص
فرم نظرسنجی زیر در پژوهشی با عنوان گسترش شاخص PMI منتشر گردید:
جدول 3- فرم نظرسنجی شاخص مدیران خرید
موضوع |
تولیدکنندگان |
توزیع کنندگان/سایر |
پاسخهای احتمالی |
(سطوح تولید) |
تولیدات کل ماه نسبت به ماه گذشته چگونه بوده است؟ |
سطح فروش نسبت به ماه گذشته چگونه بوده است؟ |
کمتر/ مساوی/ بیشتر |
(سفارشات خرید) |
ارزش کل سفارشات از مشتریان نسبت به ماه گذشته چگونه است؟ |
کمتر/ مساوی/ بیشتر |
|
(سطوح موجودی) |
سطح موجودی مواد خام نسبت به ماه گذشته چگونه است؟ |
سطح میزان موجودی محصولات نسبت به ماه گذشته چگونه است؟ |
کمتر/ مساوی/ بیشتر |
(تهیه و توزیع کنندگان) |
زمان تحویل تامین کنندگان شما نسبت به ماه قبل چه تغییراتی داشته است؟ |
زمان تحویل تامین کنندگان شما نسبت به ماه قبل چه تغییراتی داشته است؟ |
کمتر/ مساوی/ بیشتر |
(سطح اشتغال) |
سطح استخدام شرکت شما نسبت به ماه گذشته چگونه است؟ |
سطح استخدام شرکت شما نسبت به ماه گذشته چگونه است؟ |
کمتر/ مساوی/ بیشتر |
در صورت انتشار شاخص قیمت |
|||
قیمت |
قیمت هر واحد از کالا و خدماتی که خریداری کردهاید نسبت به ماه گذشته چه تغییری داشته است؟ |
قیمت هر واحد از کالا و خدماتی که خریداری کردهاید نسبت به ماه گذشته چه تغییری داشته است؟ |
کمتر/ مساوی/ بیشتر |
شیوه سنجش شاخص
شیوه محاسبه و اوزان هر زیربخش در شاخص
با توجه به گزارش شرکتهای آماری ناشر شاخص مدیران خرید، وزن هربخش در این شاخص طبق جدول زیر به دست میآید:
جدول 4- وزن هر بخش در محاسبه شاخص PMI
وزن |
شاخص |
30% |
سفارشات خرید |
10% |
سطوح موجودی |
25% |
سطوح تولید |
15% |
تهیه و توزیع کنندهها |
20% |
سطح اشتغال |
شاخص PMI، نوعی میانگین وزنی از دادهها بوده و به شکل زیر محاسبه میشود:
j=5،…،1،2 |
=(1* )+(0.5* )+(0* ) |
اندیس j در عبارت فوق نمایانگر هر 5 زیر شاخص معرفی شده؛ میباشد.
درصد پاسخهایی که رشد زیر شاخص j را نشان میدهند. (با توجه به فرم نظرسنجی محاسبه میشود.) |
||
درصد پاسخهایی که عدم تغییر زیر شاخص j را نشان میدهند. (با توجه به فرم نظرسنجی محاسبه میشود.) |
|
|
درصد پاسخهایی که کاهش در زیر شاخص j را نشان میدهند. (با توجه به فرم نظرسنجی محاسبه میشود.) |
مقدار I برای هر 5 زیر شاخص محاسبه شده و در وزنهای جدول قبل ضرب میشود. داریم:
PMI = (30%* +(10%* +)25%* (+)15%* (+)20%* (
این محاسبات به منظور ایجاد شاخص PMI هم وزن انجام میگیرد.
درصورت محاسبه شاخص موزون باید وزن ارزش بازار در مقادیر و و در نظر گرفته شود. وزن شرکت t به صورت زیر محاسبه میشود:
در خصوص شرکتهای انتخابی زیرمجموعه هلدینگها داریم:
تعدیلات فصلی
یکی از نکات مهم در بهکارگیری شاخص مدیران خرید، این است که شاخص PMI برمبنای تعدیلات فصلی محاسبه میشود. برای این منظور از برنامه X-12-ARIMA، استفاده میشود. این برنامه توسط نهادهای دولتی بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا نظیر آمریکا مورد استفاده قرار میگیرد. جهت رضایت بخشبودن نتایج این برنامه، دادههای مربوط به 5 سال باید در دسترس باشد. در صورتیکه این دادهها در دسترس نباشند؛ از روش جایگزین که توسط گروه مارکیت معرفی شد، استفاده میشود.
روش مارکیت در ابتدا به منظور راهنمایی تحلیلگر به منظور دستیابی به روند دادهها، به عنوان دومین روش ایجاد تعدیلات فصلی در دادههای این شاخص معرفی گردید؛ اما فراتر از این هدف رفت و به عنوان راهنمایی جهت مقایسه و استفاده از برنامه X12 نیز مورد استفاده قرار میگیرد. این روش از دلایلی که شرکتهای عضو برای تغییرات متغیرها در نظرسنجی عنوان کردهاند، استفاده میکند. روش مارکیت به تشخیص اینکه افزایش یا کاهش در یک متغیر، به علت تغییرات شرایط اقتصادی ایجاد شده یا اثرات تغییرات فصلی است؛ کمک میکند.
نتیجهگیری
یکی از مهمترین عواملی که سرمایهگذاران همواره مد نظر دارند؛ پیشبینی بازار سرمایه است. جهت بررسی شرایط بازارهای مالی، شاخصهای گوناگونی مورد استفاده قرار میگیرند که مرسومترین آنها، شاخصهای پیشنگر میباشند. در این گزارش به بررسی شاخص مدیران خرید جهت پیشبینی شرایط اقتصادی پرداختیم. بسیاری از کشورها به انتشار ماهانه این شاخص میپردازند. با توجه به ضرورت انتشار شاخصهای پیشنگر، جمعآوری اطلاعات و محاسبه شاخص مدیران خرید میتواند شفافیت بازار را تا حد زیادی افزایش داده و سرمایهگذاران را در تصمیمگیری مناسب یاری دهد.